Mnogo godina pre nego što je Vlatko Stefanovski snimio svoju “Gipsy song”, pre nego što je Bregović postao poznat širokim narodnim masama po svom izvođenju pesme „Ederlezi”, pre nego što je Kusturica snimio “Crnu mačku i belog mačora”, postojao je Aleksandar Petrović koji je snimio film „Skupljači perja”. Šta je ono što ih sve povezuje i ima li barem pet (dovoljno dobrih razloga) da mislite o tome? Ukoliko film „Skupljači perja” još uvek niste pogledali, možda je sada pravo vreme za to, a ukoliko jeste, možda je pravo vreme da ga pustite još jednom.
Razlog prvi
Ovaj film je prvi ikada snimljen film o životu Roma i to na njihovom jeziku. Takođe, najveći broj glumaca su zaista pripadnici romske populacije. Naročito zanimljiv je sam kraj filma koji nosi veliki broj scena pojedinačnih Roma koji odgovaraju na jedno pitanje svako na svoj način, uz scenu dečaka – gotovo bi se moglo reći bebe, koji stoji upiljenih očiju u kameru, ćuti i puši. Aleksandar Petrović u svom prvom kolor-filmu bez ulepšavanja donosi scene njihovih međusobnih odnosa i života u komuni koji je takav da jedino „može loše, a može i gore”, scene „ciganske” svadbe i sahrane. A isto tako prikazuje i odnos pravoslavne crkve prema njima, kao i odnos Roma sa ostalim Jugoslovenima. Izgovarajući „k’o da ste vi Cigani, a ne mi”, Bora oslikava svu prevrtljivost i nepoštenje pripadnika bleđe rase i crkvenih glavešina koja se po već fiksiranim društvenim predrasudama pripisuje isključivo Romima.
Razlog drugi
Ove godine film slavi svoj pedeseti rođendan, a i dalje su sva pitanja kojima se bavi aktuelna o čemu nam najbolje može svedočiti jedan dijalog između popa Paje (Mija Aleksić) i glavnog lika, Belog Bore (Bekim Fehmiu), kada trguju perjem:
-A i ja kad vama rasprodam ovo što je ostalo od Božijega hrama, staviću put pod noge.
-Pa di ćeš, pope?
-Idem na rad u Nemačku!
Razlog treći
Možda je upravo ta evergreen tematika ovog filma doprinela da film uđe u sam vrh jugoslovenske kinematografije gde je plasiran na zavidnom drugom mestu. A možda je tome doprinelo obilje kvalitetnih scena, vrhunska gluma i autentičnost tog marginalnog života koji je trebalo predstaviti, kao i nezaobilazna doza tragičnog humora kojim su protkani svi naši omiljeni filmovi. Glumačka postava je klasično jugoslovenski mešovita (Bata Živojinović, Bekim Fehmiu, Olivera Katarina, Etelka Filipovski, Severin Bijelić i mnogi drugi) koji svojim zajedništvom donose pun sjaj još jednom vrhunskom filmskom ostvarenju koje je iznedrio “crni talas”.
Razlog četvrti
Olivera Katarina kao kafanska pevačica izvodi “Đelem, đelem”, pesmu koju je ovaj film upravo i proslavio. Muzika za nju je preuzeta od jedne ljubavne pesme srpskih Roma, a tekst je napisao Žarko Jovanović – romski kompozitor jugoslovenskog porekla, na temu stradanja Roma tokom II svetskog rata. Samo pet godina nakon ovog filma, pesma je u Londonu, na Svetskom kongresu Roma, proglašena međunarodnom romskom himnom. Čak je i sam film na engleski preveden po stihu „iz ove pesme: „Sreo sam čak i srećne Cigane“ (I Even Met Happy Gypsies / „Maladilem bakhtale Romensa”).
Razlog peti, ništa manje važan
Ono što vam može biti dato kao garancija pre gledanja filma jeste da nakon gledanja svakako ne možete reći: „Ne volim domaće filmove.” Bili zainteresovani za život marginalizovanih kategorija društva i za samu romsku populaciju ili bili potpuno nezainteresovani i za jedno, i za drugo, svakako će vam biti interesantna sama poetska (naravno, ljubavna) priča filma. Sem toga, radnja je smeštena u komšiluku – svaki Somborac poznaje tu surovu i beskrajno divnu ravnicu kojom žive i pate svi njegovi Cigani, a vi koji to niste možete zavrteti krug vremena za nekih pedesetak godina unatrag.
Milica Mima Erdevički
