Bilo da je problem furuna, bilo da je đunta sa sitnim nutom, on je opravio, svaka mu čast. Odneo tetki lek, psihički urnisao Iliju Čvorovića, našao Šurdi silu poslova u “pečalbi”… sve u jednom životu. Vođa romske mafije, nesuđeni filmadžija, diplomac bez diplome, ratni profiter, pijanac na izlečenju, ne postoji uloga koju nije mogao da odigra. Bio je – profesionalac. Bora Todorović.
Rođen je 5. novembra 1929. godine, a preminuo je 7. jula 2014.
Borivoje Todorović je za mnoge ostao jedan od poslednjih pravih Beograđana, šeret slobodnog duha i galantni kavaljer. Brat Mire Stupice, šurak Bojana Stupice, otac Srđana Todorovića. Dakle sa sigurnošću možemo da kažemo da Nikolas Kejdž nije jedini dokaz da nepotizam ne mora nužno da bude loša stvar u kinematografiji. Međutim, podjednako impresivno kao ta rodbinska veza zvuči i spisak imena sa klase u kojoj je Bora diplomirao: Ljuba Tadić, Slobodan Cica Perović, Marko Todorović. Šteta što je Rade Marković oko deceniju ranije počeo sa glumom, mogla je to da bude savršena petorka verovatno najveće gospode koju je naše glumište iznedrilo.
Nedugo po okončanju studija 1956. godine Bora se seli u Zagreb u kome provodi četiri godine kao član Hrvatskog narodnog kazališta, da bi se vratio 1961. u matični Beograd. U Ateljeu 212 je od tada do 1983. godine ostvaruje najznačajnije uloge u svojoj pozorišnoj karijeri, igrajući između ostalog u poznatim predstavama: “Arsenik i stare čipke”, “Sprovod”, “Kapa dole”, “Razvojni put Bore Šnajdera”… Prvu ozbiljnu filmsku ulogu ima u partizanskom ostvarenju “Koraci kroz maglu” 1967. godine, a iako to žanrovski nije baš najbolji reprezent njegove kasnije filmografije, ipak ostaje odskočna daska koja mu je pomogla da kasnije ostvari oko stotinu uloga na filmu i televiziji.
Ipak, osim toga što je igrao najrazličitije uloge, likovi sa kojima ga danas najviše dovodimo u vezu su uglavnom šarmantni i prefinjeni hohštapleri. Prvi takav antiheroj jeste Buda Bumba, sin čuvenog Sime Bumbe (Mija Aleksić), u TV seriji “Diplomci” Siniše Pavića. Među ostalim predstavnicima ovog Bori omiljenog tipa uloge su sve sami asovi: Pik iz “Balkan Ekspresa”, Đenka iz “Maratonaca”, Bob iz “Vrućeg vetra”…
Ali taj kicoški kvalitet je nešto od čega nije mogao, a sasvim sigurno ni želeo da pobegne, te se i u ostalim ulogama isticao kod Bore, iako na prvi pogled nije bilo mesta za takav pristup. Na primer, lik automehaničara Žike (“Nacionalna klasa”) zvuči kao nešto što se nikako ne uklapa u opus Bore Todorovića. Ali ako samo dodamo i tako sitan detalj da Žika kada se predstavlja sebe naziva Žilijen, dobili smo jedan originalni i nezamenljivi lik a la Bora.
Još jedna karakteristika koja je skoro pa standard jeste da Todorović skoro nikad nije igrao glavne uloge, a ipak skoro uvek smo najviše hteli da znamo baš o njegovom liku. Uglavnom uredno očešljane kratke kose, često sa šeširom, parnim odelom i mantilom, kao hodajuća misterija o kojoj prilikom svake replike saznajemo nešto više, a ipak na kraju ostaje tajanstveniji nego na početku. Pored već pomenutih namazanih džentlmena, nezaobilazne su njegove uloge u nekim od najvećih filmova jugoslovenske kinematografije kao što su “Balkanski špijun”, “Dom za vešanje”, “Poseban tretman”, kao i male ali upečatljive u “Ko to tamo peva” i “Podzemlje”. Ne može mnogo ljudi da se podiči radom sa takvim imenima poput Šijana, Markovića, Kusturice, Paskaljevića. Svi ti veliki klasici, sve scene koje je “ukrao”, sve emocije koje je izazvao… sve to je bilo njegovo. A ipak kao da je nedostajao epilog, poslednji juriš.
Ali dobio ga je. Kruna karijere desila se Bori Todoroviću te 2003. godine kada je sa pune 73 ostvario najzad besmrtnu glavnu ulogu, i to kod velikog Dušana Kovačevića. Film “Profesionalac” predstavlja nagradu Bori, kao i nagradu publici. Sav raskošni talenat koji je posedovao, znanje koje je decenijama sakupljao, mali trikovi koje je usput pokupio, sve je to stalo u lik Luke Labana, policajca u penziji. Bilo je još nekoliko ulogica koje je imao posle ovog filma, ali ipak ćemo Profesionalca uvek računati kao veliki oproštajni meč koji je besprekorno odigrao.
Osim kao velikog glumca, sigurno će ga neki pamtiti i po političkom angažmanu, a još više ljudi i kao velikog Partizanovca. Navijači ovog kluba odali su mu priznanje mnogobrojnim transparentima, grafitima i sličnim činovima zahvalnosti. Njegovo nasleđe ostaje u svim ulogama koje je sam ostvario, ali kroz uloge koje sin Srđan ostvaruje. Teško je gledati njega, a ne videti bar malo Borine osobenosti i duha. Od Đenke možda jesu ostali samo dugmići, ali od Bore daleko više toga.
Stefan Milivojević
Foto: Screenshot iz filma Profesionalac
